muzyka polesia

Lira korbowa na Polesiu w XX wieku



 
Natalia Serbina
     Lira korbowa na terenach Ukrainy wykorzystywana była już w XVI w. Przywędrowała z Europy i stała się instrumentem kozaków na Siczy Zaporoskiej, muzykantów przy szlacheckich i królewskich dworach ale dość szybko rozpowszechniła się także po wioskach wszystkich praktycznie regionów Ukrainy jako towarzyszka wędrownych muzykantów, prostych wieśniaków zazwyczaj, często niewidomych, zarabiających gra i śpiewem na chleb. Na Polesiu, według wspomnień mieszkańców, lirnictwo utrzymało się aż do lat 50. Ostatnim spośród znanych ukraińskich lirników na Polesiu był Iwan Własiuk, którego nagrania wykonał w latach 80. wołyński etnomuzykolog i zbieracz muzyki ludowej Ołeksa Oszurkewycz.
     Najogólniej specyfika ukraińskiego wiejskiego lirnictwa polegała na jego ścisłym związku z muzyka ludową. W repertuarze wiejskich śpiewaków z lirą były nie tylko kanty i psalmy pochodzenia europejskiego (np. z Polski) ale i miejscowe pieśni historyczne, liryczne a nawet obrzędowe (dla urozmaicenia repertuaru na przykład wykonywanego na jarmarkach) a także żartobliwe, satyryczne, przyśpiewki, a nawet nieprzyzwoite (rzadko i nie dla wszystkich). Interesujące, że dawny ukraiński, poleski melos bardzo harmonijnie zgodził się z nie mniej dawnym strojem liry (zazwyczaj jej burdonowe struny strojone były w kwincie), co dało oryginalne i całkiem samowystarczalne brzmienie właśnie poleskiej ukraińskiej lirnickiej tradycji. Poleskich lirników, którzy grali w latach 20. i 30. pamiętaja jeszcze najstarsi mieszkańcy. Przypominają sobie nawet ich pieśni. Wśród nich bardzo lubiany przez słuchaczy psalm o „Sierotce”; ludowa wersja tekstu ewangelicznej przypowieści o biednym Łazarzu i jego bogatym barcie, kozacka duma o dwóch rannych braciach-kozakach umierających w polu, psalm o Chrystusie i Samarytance, którego treść wykorzystywano wielokrotnie w europejskiej sztuce od Renesansu. Polescy lirnicy nie unikali też przyśpiewek – ta ta muzyczno-poetycka forma niezwykle wdzięcznym materiałem dla improwizowanych na bieżąco tekstów w odpowiedzi na aktualną sytuację. W II połowie XIX wieku takim tematem było na przykłąd zmniesienie pańszczyzny. Albo przyśpiewki o pijaku i inne śpiewane na Wołyniu. Wieśniacy-lirnicy chodzili po Polesiu cały rok od chaty do chaty i ofiarowali swoim słuchaczom modlitewny nastrój (ponieważ zwyczajowo wstępowali do domostwa z modlitwą) oraz możliwość poznanie religijnych, filozoficznych i moralizatorskich tekstów, które skłaniały prostych ludzi do życiowej refleksji oraz poprawy postępowania wobec swoich bliźnich.


PL | BY | UA

Share on Google+

Музыка Палесся / МУЗИКА ПОЛІССЯ// енциклопедія традиційної музики // Энцыклапедыя традыцыйнай музыкі //encyklopedia muzyki tradycyjnej.