Kust, wodzenie kusta : Muzyka Polesia

Kust, wodzenie kusta

Stare Konie rejon zariczniański, obwód rówieński, UA Swarycewicze rejon dąbrowicki, obwód rówieński, UA

Kust, wodzenie kusta to zachodniopoleski obrzęd wiosenno-letni przypisany do święta Trójcy Świętej (wsie Swarycewicze, Stare Konie – historyczna Pińszczyzna)

Obrzęd wykonywany był przez kobiety w pierwszy dzień święta Trójcy Św. Rozpowszechniony był na obszarze historycznej Pińszczyzny: obecnie południowy zachód rejonu dubrowickiego, północna część rejonu zariczniańskiego i lubieszowskiego w obwodzie rówieńskim Ukrainy, część wiosek rejonów iwanowskiego, łuninieckiego, iwacewickiego, stolińskiego, berezowskiego w obwodzie brzeskim Białorusi.

Kust jest elementem obrzędowego cyklu związanego z pamięcią zmarłych. W piątek w niektórych wioskach odbywały się wspomnieniowe wieczerze „baby”. W sobotę ogólnie rozpowszechnione „dziady”. W sobotę odbywały się w cerkwi wspomnieniowe nabożeństwa. W sobotnie popołudnie ozdabiano domostwa – u bramy ustawiano wycięte w lesie drzewka (brzoza, klon) rozkładano ziele. W niedzielę rano w Swarycewiczach chodzono na cmentarz (ten zwyczaj zachował się do dziś), obchodzono mogiły, nad grobami bliskich wygłaszano „hołosinia” (żałobne, lamentacyjne i wspomnieniowe melodeklamacje). Po niedzielnym obiedzie dziewczęta i starsze kobiety zbierały się w grupy, „ubierały” jedną dziewczynę gałązkami klonu, tatarakiem i wiankami z polnych kwiatów і "prowadzały krzaka” (ukr. водили куста) - chodziły od domu do domu śpiewając kustowe pieśni. W tym czasie dziewczyna-krzak nie powinna spiewać, jej twarz była zamaskowana, tak aby nikt jej nie poznał.

Jedną z najważniejszych pieśni jest "Oj my buły u wełykomu lisi” opisująca sam obrzęd. Inne pieśni mają liryczne teksty na te samą troicką melodię. Gospodarze powinni ugościć kustową grupę chlebem, jajkami. Ten poczęstunek – „kustowe” był potem dzielony między uczestniczki obrzędu. Zielony strój „kusta” zrywano potem i rzucano w żyto lub wyplatano w wianki i wieszano na przydrożnym krzyżu. W poniedziałek zaczynał się tydzień rusalny.

Według badaczy obrzędu, zamaskowana w zieleń dziewczyna symbolizuje wszystkich przodków rodu. W czasach istnienia wielkich patriarchalnych rodzin "wodzenie kusta” mogło być rytualną demonstracją poszanowania przodków ojca rodziny, całego jego rodu, wykonywaną przez kobiety, które weszły do rodziny przez zamążpójście. (Olha Szara, „Zachodniopoleski obrzęd Kusta: socjokulturowe osobliwości i symbolika”http://brama.brestregion.com/nomer23/artic12.shtml).

Obecnie obrzęd występuje w Swarycewiczach przeważnie w wersji scenicznej, choć istnieje możliwość przeprowadzenia jego rekonstrukcji.

fotografie Oleksij Nahorniuk