- Opracowania
- Baraban, Odarka (lirniczka)
- Kapele z okolic Włodawy
- Kałużna, Maria
- Kresnianka – przywitanie wiosny w Perebrodach
- Kupała na Polesiu Środkowym
- Kust, wodzenie kusta
- Lira korbowa na Polesiu w XX wieku
- Lutnicy z Polesia
- Muzyka instrumentalna Polesia Rówieńskiego
- Orkiestry dęte na Polesiu
- Powitanie wiosny i wesnianki na Zwiastowanie
- Rusałki, prowody rusałek
- Śpiew Wyryki
- Żmurne - tradycje muzyczne
- „Dżenderowy” aspekt lirnictwa.
- „Hukanie wiosny” na Środkowym Polesiu
- Inicjatywy
- "Łuhom, łuhom ponad Buhom. Muzyka tradycyjna Polesia Lubelskiego i jej wykonawcy"
- Festiwal "Pieśni Bagien 2017"
- Konkurs LEĆ GŁOSIE - Roztocze Gorajskie 2018
- Konkurs śpiewaczy PIEŚNI POJEZIERZA
- KONKURS wykonania pieśni z Polesia Lubelskiego VIII 2018
- Pieśni Bagien
- Poleski Klub Tańca w Wytycznie - 12.08.2018
- Silska Muzyka
- „Horyna”
- „Rankowa rosa”
- „Wesnianka”
- Zespoły śpiewacze
- Kowalczuków, zespół
- „Trojan” z Luchczy
- „Żurawka”z Psyszczewa
- "Jutrzenka", Dołhobrody
- "Nadbużański Klon Zielony" z Zanowinia
- "Nadwecziria" Chinocza
- "Rodzina Czudynowiczów" Swarycewicze
- "Rozkopaczewianki"
- "Swańki" z Wyryk
- Glinne - śpiewacy
- Głuszkowicze, męski zespół śpiewaczy
- Iwanowa Słoboda- zespół śpiewaczy
- Kliatna - zespół śpiewaczy
- Kozły, zespół śpiewczy
- Perebrody, śpiewacy
- Silska Muzyka
- Skibiczanie
- Śpiewaczki ze wsi Zbrańki
- Tkaczki z Wyryk Woli
- Tonież, zespół etnograficzny (dawny)
- Wojciaszyn - zespół śpiewaczy
- Wola Osowińska, Borki i okolice - zespoły śpiewacze
- Wyryki Połód - zespół śpiewaczy
- Zawica, Razdziałowicze
- “Tanieżanka”, Tonież
- „Dubrawica” /Ryczow
- „Horyna”
- „Kutoczanie” z Rokitna
- „Lianok” - Buraź
- „Miżreczia” z Pohostu
- „Ostrowianki” z Ostrówka
- „Palieskija napiewy” Nowaje Paliessie
- „Rankowa rosa”
- „Susiedki”- Perasudawicze
- „Switanak” - Dziatłowicze
- „Wesnianka”
- „Żurawuszka” ze wsi Otwierżycze
- Śpiewacy i śpiewaczki
- Chomycz, Harasym
- "Berehinia" Horodziec
- Baraban, Odarka (lirniczka)
- Dajneko, Jakiw
- Dominika Czekun
- Fedorczuk, Janina
- Glinne - śpiewacy
- Granat, Helena
- Kaciaryna Panczenia
- Karenczuk, Aleksandr
- Kałużna, Maria
- Kot, Ulana
- Kowalczyk, Edwarda
- Krepec, Ustyma
- Kuryszko, Hanna
- Kłopotenko Nadia
- Marciocha, Antoni
- Masalski, Adam
- Nadija Jewsowycz
- Niczyporczuk, Antonina
- Pelagia Misiura
- Petrowec, Iwan „Bondarko”
- Podgórska, Maria
- Pomulska, Anna
- Rozwoda, Zofia
- Skurak, Zofia
- Sołtaniuk, Maria
- Śpiew Wyryki
- Śpiewaczki ze wsi Zbrańki
- Szwed, Wasyl
- Tonież, zespół etnograficzny (dawny)
- Weremczuk, Katarzyna Halina
- Wójcik, Katarzyna
- Załawie - Berehynia
- Zubkowicz, Alina
- Kapele i instrumentaliści
- Chomycz, Harasym
- "Trojany" Orkiestra
- Baraban, Odarka (lirniczka)
- Bazyli Rudkowski "Zagraj"
- Bisków, Kapela
- Bronikowski Zbigniew
- Brożek Edmund
- Budzyński, Mikołaj
- Celiusz Kuty
- Cieszków kapela
- Gryczuk Siergiej
- Hańsk - muzykanci
- Haradzieckija muzyki
- Holik, Wasyl
- Janka Edward
- Kapela "Wiareńka", Stachawa
- Kapela Kościelna z Lubienia
- Kapela z Kolonii Wyryki
- Kapela z Mostów
- kapela z Wólki Wytyckiej
- Kapela z Załucza
- Kapele okolic Jabłonia
- Kapele z okolic Cycowa i Wierzbicy
- Kapele z okolic Sernik
- Kapele z okolic Urszulina i Hańska
- Kapele z okolic Włodawy
- Kapele z zachodniego Pojezierza: Ludwin, Piaseczno, Rogóźno, Krasne
- Kapuza, Aliaksandr
- Katkawiec Mikałaj
- Kawałek Zygmunt
- Kazimierz Rożkowski, Kapela
- Kisterów Kapela
- Klimczuków Kapela
- Kobzar, Kostiantyn
- Korszli, Kapela
- Królików, Kapela
- Kruglej Józef
- Kunach, Michał
- Kułakewycz Terentij
- Liadzieckija muzyki
- Marciocha, Antoni
- Michajewicz, Michaił
- Michalski Franciszek
- Mostowiec Aleksander
- Muzyczny ród Enskajtów
- Muzyka instrumentalna Polesia Rówieńskiego
- Muzykanci z Dominiczyna
- Niescieruk Fiodor, Martyniuk Stiapan
- Oleksiuk z Zawadówki
- Orkiestra dęta z Milanowa
- Orkiestra Dęta z Sosnowicy
- Orkiestra z Kolonii
- Podedwórze i okolice - muzykanci
- Równiak, Jan
- Silska Muzyka
- Szelest, Adam
- Szkadun, Michaił
- Szpilmany
- Szwed, Wasyl
- Słowik, Paweł
- Wyryki - muzykanci
- Łapińskich kapela
- „Horyna”
- „Kutoczanie” z Rokitna
- „Wesnianka”
- obrzędy i tradycje, gatunki muzyczne
- Wszyscy wykonawcy
- Miejscowości
- Osówka/Osiwka
- Antopol
- Bachus
- Bleżowo (Błażowe)
- Boguszawa
- Borowe
- Bukowa Wielka
- Buraź
- Chinocza (Chynoczi)
- Chotynicze
- Chutcze
- Cyców
- Czerwona Wola
- Dawidy
- Dominiczyn
- Dołhobrody
- Drużyłowicze
- Dubeczno
- Dziatłowicze
- Glinno (Glinne)
- Górki
- Głuszkowicze
- Hańsk
- Hawrońszczyna
- Hlinka
- Holeszów
- Horodczany
- Horodziec (stoliński r-n)
- Horodziec (UA)
- Hołowno, Mosty, Antopol, Opole
- Iwanowa Słoboda
- Jabłoń
- Kamienowola
- Karasin
- Kliatna
- Kolonia Garbatówka
- Kopiszcze
- Kozły
- Krasne
- Krupowe
- Kurczyca
- Liadziec
- Luchcza
- Ludwin
- Ludwiniwka
- Masewicze
- Milanów
- Mosty
- Muszni
- n
- Niedźwiada
- Nowa Papina
- Nowaje Paliessie
- Okopy
- Orane
- Orchówek
- Osowa
- Osowa pod Włodawą
- Ostrówek
- Otwierżycze
- Perasudawicze
- Perebrody
- Perekale
- Piaseczno
- Pirohowicze
- Pohost
- Prybirsk
- Psyszczewo
- Radzanów
- Razdziałowicze
- Rogóźno
- Rokitne
- Równe
- Rozkopaczew
- Ryczka (Krasne)
- Ryczow
- Sawin
- Serniki
- Skibicze
- Sosnowica
- Stachów/ Stachawa
- Stare Konie
- Swarycewicze
- Swieklicze
- Świerże
- Tonież
- Tuliatycze
- Tyszkowicze
- Werejce
- Wojciaszyn
- Wola Chomejowa
- Wola Uhruska
- Wólka Wytycka
- Wyryki
- Wytyczno
- Włodawa
- Zanowinie
- Zawadówka
- Zawieprzyce
- Załawie
- Załucze Stare
- Zbran'ky
- Żdzarka
- Żmurne
- Городчани
- Gminy/ Rejony
- rejon jemilczyński, obwód żytomierski, UA
- gm. Borki, pow radzyński, woj lubelskie PL
- Gmina Cyców., powiat łeczyński, woj lubelskie,PL
- gmina Dorohusk, pow. chełmski, woj lubelskie PL
- Gmina Hanna (powiat włodawski, woj. lubelskie, PL)
- Gmina Hańsk, pow włodawski, woj. lubelskie, PL
- Gmina Ludwin
- gmina Niedźwiada, powiat lubartowski
- Gmina Ostrów Lubelski
- Gmina Ostrówek, pow. lubartowski, PL
- Gmina Podedwórze
- gmina Sosnowica, pow. parczewski, woj. lubelskie, PLPL
- Gmina Spiczyn, woojewództwo lubelskie, PL
- Gmina Stary Brus, pow. włodawski, woj. lubelskie, PL
- Gmina Urszulin, powiat włodawski, woj. lubelskie, PL
- Gmina Uścimów, powiat lubaartowski, woj. lubelskie, PL
- Gmina Wyryki, powiat włodawski, PL
- Gmina Włodawa
- rejon berezowski, obwód brzeski
- rejon dąbrowicki, obwód rówieński, UA
- rejon drohiczyński/ obwód brzeski
- rejon hancawicki, obwód brzeski, BY
- rejon iwankowski, obwód kijowski, UA
- rejon iwanowski, obwód brzeski BY
- rejon jelski (obwód homelski, BY)
- rejon korosteński, obwód żytomierski, UA
- rejon lelczycki, obwód homelski, BY
- rejon makarowski, obwód kijowski, UA
- rejon nowogrodzki obwód żytomierski, UA
- rejon olewski, obwód żytomirski, UA
- rejon piński, obwód brzeski, BY
- rejon rokitnowski, obwód rówieński, UA
- rejon sarneński, obwód rówieński, UA
- rejon stoliński, obwód brzeski, BY
- rejon włodzimierzecki, obwód rówieński, UA
- rejon zariczniański, obwód rówieński, UA
- rejon żytkowicki, obwód homelski, BY
- rejon łuniniecki,obwód brzeski, BY
- AUDIO - gatunki muzyczne
- #kolęda/szczodrywka
- #wiosenna
- #dudka
- #śpiew męski
- #oberek
- #polka
- #marsz
- #skrzypce
- #weselna
- #jesienne
- Krakowiak
- liryczne, "zwyczajne" i inne nieobrzędowe
- #wielkanocne
- #korowodowe
- #żniwne
- #letnia
- #lira korbowa
- #religijne
- #petriwskie-kupalne/świętojańskie
- #kustowa
- #walc
- #pieśni borowe
- harmonia/akordeon
- #rusalne
- wiosenna
„Hukanie wiosny” na Środkowym Polesiu
Obrzędy i pieśni „hukania
wiosny” na Środkowym Polesiu
Marharyta Skażenyk
Przywitanie wiosny (a razem z nią nowego cyklu agrarnego) poprzedzały różnorodne obrzędy, wspomnienia jakich przetrwały na ukraińsko-białoruskim pograniczu do początków XXI wieku. Artykuł ten poświęcony jest wczesnowiosennym obrzędom na obszarze północnej części obwodów kijowskiego, żytomierskiego i rówieńskiego Ukrainy i południowo-wschodniej części obwodu homelskiego Białorusi. W lokalnych tradycjach tego obszaru hukanie (przywoływanie) wiosny wiązane było czasowo z różnymi świętami cerkiewnymi, ale za dawniejszą uznaje się wyznaczania odpowiedniego czasu według zmian w przyrodzie – początku tajania śniegu, łamania lodu na rzekach i inne. Na Turowszczyźnie i sąsiadujących ziemiach podstawowym atrybutem obrzędu była przyozdobiona jodełka, z jaka dziewczęta wychodziły na pole, obchodziły wioskę, wspinały się na różne podwyższenia (stóg, drewniane pomosty na siano, pagórek, drzewo, wysoki płot, most nad rzeką, dachu budynków gospodarczych) i z nich „hukały”wiosnę."Na Streczanie ścinali choinkę w lesie, czepiali kwiaty i dookoła wioski obowiązkowo trzeba było obejść z ta choinką”<1>, «Z choinką na pole wyjdziemy, na bramę wysoko staniemy i już hukamy”<2> (por wideo 17; 18).
Przywołanie/przywitanie wiosny mogło odbywać się także z użyciem rytualnych ogni. Palono stare drewniane rzeczy, zużyte postoły (łapcie z łyka), wymłócone snopy żyta. Na kijowskim Polesiu palono zeszłoroczną słomę z pierwszego snopa z dożynek, który podczas zimowych świat stawiano na „pokuciu” pod świętymi obrazami. (W czasie tego obrzędu dziewczęta wychodziły za wieś, na pagórek, gdzie śnieg już stopniał , rozkładały słomę na krzyż, stawały naprzeciwko siebie i „śpiewały wiosnę”. Po obrzędzie słomę palono w piecui przygotowywano wspólną kolację <3>.)W różnych tradycjach obrzęd nazywał się „ogrzewaniem wiosny” <4>, "paleniem wiosny”<5>, "paleniem wesnianki” <6>: "Na zapuski postowe wiosnę palili. Matka ugotowała po jajku, jemy, gramy kolo ognika. Palili stare koszyki, postoły. I biegali wkoło ognia i śpiewali: Da Uhe j wesna, da uhe j krasna” <7>. Obrzędy przywitania wiosny obejmowały przygotowanie i spożywanie rytualnych pokarmów (wypiekane z ciasta ptaszki, chleb, pszenna kasza, pierogi, gotowane jajka, ser), które badacze uznają za rytualne dokarmianie – przypochlebianie się mitologicznym postaciom powiązanym z nadejściem wiosny. (8, s. 26–28).
Wspólny posiłek uczestników obrzędu (tak jak po obchodach bozonarodzeniowo-noworocznych) oraz zniszczenie podstawowego atrybutu (choinki, drewanianych staroci, słomy) symbolizowały zamknięcie obrzędu.
«Вве́чері
наварать наше матєріє,
дадуть нам уже хату – „уже йде́те
погукайте весну, да будете вечерать”»<8>;
«
w chacie postawili na stole. Za stół siadamy, pijemy, tańcujemy.
A potem te choinkę… kwiaty zdejmujemy, a ja spalimy. I tyle, już wiosnę przywitaliśmy” <9>.
Z przeprowadzonych wywiadów
wynika, że oprócz szeregu czynności i rekwizytów w obrzędach
przywitania wiosny ważną rolę spełniają:
Przykład nutowy
(w. Kopiszcze, rejon olewski, obwód żytomierski) nagr. w 2002 roku, wyk. J. J. Dubrowec (ur 1923)
W tych „zakliczkach” idea
przywoływania ( ukr. „zaklik”) zawiera się nie tylko w tekście
ale i w samej melodii. Czasem tekst jest po prostu wykrzykiwany, przy
zachowaniu intonacji.
Fragment filmu. O. Nahornyuka "Kresnianka" (Perebrody, rejon dąbrowicki, obwód rówieński, 2016)
Fragment filmu. O. Korobowa i M. Skażenyk - rekonstrukcja obrzędu z nad dolnej Uborci w wykonaniu kijowskiej grupy Wołodar (2008)
W tych i innych "zakliczkach" śpiew często współwystępuje z wołaniem - przejściem głosu z rejestru piersiowego do głównego
Przeskok (krótki albo
przytrzymany) może odpowiadać oktawie, septymie lub nie mieć jasno
określonej wysokości (por. dyskografia 12- nagr 2, 13 – nagr. 5)
i wideo (16).J.
Jefremow również wskazuje na specyficzny charakter artykulacji,
wskutek której głosy brzmią wysokimi obertonami, nabywając
wyjątkowej lotności (ros. полётности)
jak
jak gdyby „przebijając” przestrzeń. (2,
s.64–65;
3, s.53;
4, s.86).
Dźwiękowy
efekt śpiewu-krzyku wzmacniało także „hukanie” z miejsc
górujących nad okolicą (wzgórze, drzewo, most itp.)1.
Na fotografiach "Zahukanie wiosny” rekonstrukcja obrzędu w wykonaniu grupy "Wołodar" z Kijowa (kier. M. Skażenyk) 2008.
Przypisy
<1> Walentyna Dmitriwna Ostapowicz (ur. 1942) wioska Osów (rejon lelczycki, obwód homelski), nagranie autorki i O. Korobowa 2007
<2> Uliana Stepaniwna Borysowiec (ur. 1924), wieś Borowe (lelczycki rejon) Podobne obrzędy w innych regionach por. (1, s.20–21; 6, s. 56; 8, s. 38–46; 11, s. 106–109).
<3> W. Horodczany w rejonie czarnobylskim. Nagrania O. Zajca od przesiedleńców w w. Ludwiniwka w rej makarowskim, obwód kijowski
<4> Inne tradycje obwodów homelskiego i kałuskiego. (1, s. 37–39).
<5> Północ rejonu olewskiego w obwodzie żytomierskim. nagrania autorki, O. Korobowa i J. Jefremowa.
<6> Pleseckie w obwodzie kijowskim, nagrania autorki i O. Korobowa z 2014 r.
< 7> Kopiszcze w rejonie olewskim nagrania autorki i O. Korobowa z 2002 r. w wykonaniu Ewy Dubrowec ur. 1923, Marii Dubrowec (ur 1949)
< 8 > Dubrowa w rejonie lelczyckim (BY)
<9> Simonicka Rudnia w rejonie lelczyckim, nagrania autorki i Olega Korobowa z 2007 Rytualne drzewka przywiązywano także do drewnianych krzyży na skrzyżowaniach dróg. (wieś Nowe Polesie w rejonie lelczyckim)
<10> Najpełniejsza klasyfikacja treści wiosennych "zakliczek" i ich poetyckich wersji T. Agapkina (1, s. 46–82, 282–293).
<11> Żmurne w rejonie lelczyckim
<12> Szczegółowo o obrzędach przywitania wiosny i związanych z nimi śpiewów w pracach wymienionych w bibliografii (1, s. 100–107; 2, s. 57–58, 63–66; 3; 4; 5; 9; 10; 11, s. 109–113).
ŹRÓDŁA
Bibliografia
- Агапкина Т. Этнографические связи календарных песен. Встреча весны в обрядах и фольклоре восточных славян. Москва: Индрик, 2000
- Єфремов Є. Веснянки. Історія української музики. Том 1. Від найдавніших часів до ХVІІІ. Кн 1. Народна музика. Редкол. тому О. Ю. Шевчук, О. П. Прилепа та ін. Київ: ІМФЕ, 2016,
- Єфремов Є. Музика і ритуал: взаємокоординація звуковисотних чинників та виконавської стилістики в обрядових піснях Центрального Полісся. Студії мистецтвознавчі. Число 4 (8). Київ: ІМФЕ, 2004,
- Єфремов Є. Постові веснянки на Київському Поліссі. Проблеми етномузикології. Зб. наук. Статей. Упор. О. І. Мурзина. Вип. 4. Київ, 2009.
- Клименко І. Веснянки Західного Полісся (весняні ритуали та пісні Південної Пінщини). Електронна версія на DVD до книги: Клименко Ірина, Мурзина Олена. Київська лабораторія етномузикології. 1992–2007. Київ: НМАУ ім. П. Чайковського, 2008
- Можейко З. Песенная культура Белорусского Полесья: село Тонеж. Минск: Наука и техника, 1971.
- Народное музыкальное творчество(учебник). Отв. ред. О. А. Пашина. Санкт-Петербург: Композитор, 2005.
- Пашина О. Календарно-песенный цикл у восточных славян. Санкт-Петербург: Композитор, 2006
- Скаженик М. Весняні заклички нижньої Уборті: особливості формотворення. Народознавчі Зошити. Вип. 3–4 (69–70), 2006, с. 493–502.
- Скаженик М. Песни закликания весны на Среднем Полесье. Tradicija ir Dabartis. Tradition & Contemporarity: Mokslo darbai. Sud. R. Sliužinskas, H. Pshenichkina. № 12. Klaipėda, Klaipėdosuniversitetoleidykla, 2017
- Традыцыйная мастацкая культура беларусаў. Т. 6. Гомельскае Палессе і Падняпроўе. Кн. 1. Т. В. Валодзіна (і інш.), ідэя і агул. Рэдагаванне Т. Б. Варфаламеевай. Мінск: Выш. шк., 2012. 910 с.+CD.
Dyskografia
- Беларускі музычны фальклор. Серія «Музыкальное творчество народов СССР. Антология». (Польові записи 1960-1980-х рр., уклад. й анотація З. Можейко, І. Назіної, Т. Варфоломеєвої). ВТПО «Фирма Мелодия», 1990. М 30 49231 009.
- Рано-рано да зійду на гору. Серія «Традиційна музика Полісся». Ч. 1. Весна, літо. Польові записи Є. Єфремова, І. Клименко, С. Охрімчука, М. Хая. Анотація Є. Єфремова, І. Клименко. Київ: Культурологічна експедиція МНС України + УЕЛФ, 1997.
- Традиційна музика Полісся. Київське Поужжя. Польові записи, укладання, стаття, комент. Є. Єфремова. Київ, 2013.
- Традиційна музика Полісся. Чорнобильське правобережжя Припяті. Польові записи, укладання, стаття, комент. Є. Єфремова. Київ, 2014.
Filmy
- Голоса векав. scen З. Я. Можейко, реж. Н. Савва. Минск: Беларусьфильм, 1979.
- Грамніцы. autor: І. Крук, reż. А. Катовіч. Мінск: Беларускі дзяржаўны універсітэт культуры і мастацтваў, 2005. https://youtu.be/tJ7loLcuR8A
- Абрад "Стрэчанне". Запісаны ў в. Сіманічы (Лельчыцкі р-н). Здымкі: Пятро Цалка. Мантаж: Ларыса Шчыракова. https://youtu.be/MjI5BV8ODBM
- Креснянка – обряд зустрічі весни в с. Переброди Дубровицького р-ну Рівненської обл.Олексій Нагорнюк. Рівне, 2016. https://youtu.be/XP1gQWgWGQ01
Музыка Палесся / МУЗИКА ПОЛІССЯ// енциклопедія традиційної музики // Энцыклапедыя традыцыйнай музыкі //encyklopedia muzyki tradycyjnej.